LENFÖDEM NEDİR?
Lenfödem; sıklıkla kolların ve bacakların etkilendiği aynı zamanda yüz, gövde, karın veya genital bölgede de ortaya çıkan vücudün bir bölümünün şişmesi olayıdır. Lenfödem, cilt altındaki dokularda proteince zengin sıvının birikmesi sonucu oluşur ve tedavi edilmediği takdirde hasta için önemli klinik sonuçlara sebep olur. Sonrasında da bu kronik durum ilerlemeye devam eder.
LENFÖDEM NEDEN OLUŞUR?
Lenfödem, primer veya sekonder olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Primer lenfödem lenf sisteminin doğumsal malformasyonları sonucu ve doğum anında veya daha ileriki yaşlarda; sıklılka ergenlik veya gebelikte ortaya çıkar. Primer lenfödem genellikle bacaklarda görüldüğü gibi kollarda da görülebilir. Sekonder lenfödem daha yaygın olup sıklıkla kanser cerrahisi veya radyoterapi sonrası ortaya çıkar. Diğer nedenler içinde ise lenfatik sistemin travma ve enfeksiyonu yer alır. Şiddetli venöz yetmezlikler de lenfödemin ortaya çıkmasına sebep olmaktadırlar.
LENFÖDEMDE ERKEN TEŞHİSİN ÖNEMİ
Lenfödem oluştuğu bölgeye , etkilenen ekstremiteye ,hastalığın evresine vb. faktörlere bağlı olarak kişinin yaşam kalitesini etkiler. Anksiyete ,depresyon ,sosyal ve cinsel problemler,uyum sorunları ortaya çıkabilir. Geç ,yanlış veya yetersiz tedavi gören hastalarda şişlik inmek yerine daha da artarak tedavinin seyrini negatif etkileyebilir. Erken dönemde başlanmış doğru tedavi modaliteri ile tedavinin başarısı artmakla birlikte hastanın yaşam kalitesinde de olumlu geri dönüşler gözlenebilir.
LENFÖDEM TEDAVİSİ
Tedavinin amacı vücudun belli bölgelerinde var olan şişliği en aza indirmek ve bu azaltılmış durumu korumaktır. Lenfödem kronik bir süreç olmakla beraber doğru tedavi ve iyi bir bakımla kontrol altında tutulabilir. Lenfödem tedavisi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzman Hekimi ve konusunda eğitimli Lenfödem Fizyoterapisti tarafından yürütülmektedir. Tedavi, dört safhadan oluşmaktadır.
Manuel Lenf Drenajı: Lenf damar sisteminin çalışmasını artıran nazik bir manuel tedavi tekniğidir. Lenfödemde , lenf sıvısı yeniden yönlendirme teknikleri bloke olmuş alanlardan daha merkezi yerleşmiş sağlıklı lenf damarlarına doğru, oradan da venöz sisteme yönlendirilir. Manuel tekniğin tipi ve sırası her hasta için özel olarak belirlenmektedir. Bu da ödemin aşaması ve alanına bağlı olarak değişir. Manuel lenf drenajının lenfatik dolaşıma etkisi olmayan diğer masaj teknikleriyle karıştırılmaması önemlidir. Çünkü diğer masaj teknikleri lenfödem için yararlı olmadığı gibi zararları da olabilir.
Kompresyon bandajlaması : Lenfödem azalsa bile lenfatikler bir daha asla aynı normal yapı ve çalışma sistemlerini kazanamazlar. Ciltteki elastikiyeti asla bir daha eski haline gelemediği gibi boşalmış extremitede her zaman yeniden sıvı birikme riski vardır. Yeniden sıvı birikimini önlemek için efektif/yeterli basınç uygulması şarttır. Tedavinin fazına göre kısa çekişli bandajlar, bası giysisi, ikisinin birlikte kullanılması ve bandaj alternatifleri uygulamaları uygulanır.
Cilt bakımı:Lenfödem hastalarının cildi oldukça kuru ve enfeksiyonlara karşı hassastır. Cilt kuru ise çatlakların oluşumuna zemin hazırlar ve bu durum enfeksiyon riskini artırır. Azalmış lokal immün cevap ve artmış difüzyonmesafesi nedeniyle enfeksiyonlar sık görülür. Amaç :bakteri ve mantar gelişminden ve takip eden enfeksiyonlardan kaçınmak;kuru cilde yeterli nemi uygulamak; hiperkeratozisleri azaltmak ve cildin yumuşaklığını geliştirmektir.
Egzersiz : Lenfödemle mücadelede bütünleyici bölümdür. Manuel lenf drenajı ve kompresyon bandajlamasının ardından mutlaka kişiye özel olarak hazırlanan egzersiz programı uygulanmalıdır.
Risk Taşıyan ve Lenfödem Gelişmiş Hastaların Dikkat Etmesi Gerekenler
- Günlük yaşamda etkilnemiş kol ile ağır valiz ,eşya vb. taşınmamalı.
- Etkilenmiş bölgeyi çok yoracak tekrarlı ve sabit aktivitelerden kaçınılmalı.
- Kesici ve yakıcı maddeleri kullanırken dikkatli olunmalı.
- Böcek ısırıklarına,kedi ve köpek tırmalamalarına karşı kişi kendini korumalı.
- Tınaklar kesilirken dikkatli olunmalı.
- İç çamaşırları ve diğer kıyafetler ; takılar cilt üzerinde sıkışma izi bırakmayacak şekilde bol olmalı.
- Alerji yapacak kozmetiklerden uzak durulmalı.
- Etkilenmiş koldan enjeksiyon yaptırılmamalı.
- Etkilenmiş kol ve gövdeden akupunktur yaptırılmamalı.
- Sauna ,hamam,kaplıca gibi ortamlardan uzak durulmalı.
- Cildin hijyeninin sağlanmasına özen gösterilmeli ,temiz tutmalı ve iyice kurulanmalı,nemli bırakılmamalı
- Cildin kurumaması,çatlaklar oluşmaması için nemli tutmaya özen gösterilmeli ve pH değeri nötral veya düşük olan nemlendiriciler kullanılmalı.
- Uçak yolculuklarında bası giysisi giyilmeli. Eğer etkilenmiş bacakta ödem varsa bası giysisi zerine ek bandaj gerebilir.
- İstenmeyen tüylerin alınması için jilet ve tüy dökücü kremler değil traş makinesi kullanılmalı.
- Bahçe işlerinde mutlaka etkilenmiş kol için eldiven giyilmeli ;etkilenmiş bacak için de bacağın yaralanması için dikkat edilmeli.